تا دو دهه قبل، گستردگی اضافه وزن و چاقی های غیر مرضی منحصر و محدود به بزرگسالان بوده ولی متاسفانه در چند سال اخیر روند تصاعدی گسترش اضافه وزن و چاقی ها در کودکان خردسال و نوجوانان و جوانان زنگ خطر جدی را به صدا در آورده است و علاوه بر پیامدهای اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و آموزشی و بیماری زایی چنین رخدادی در زمان حال توام با بروز و شیوع بیماری های مختلف با عوارض و ضایعات متعدد در سیستم های قلبی، عروقی ، متابولیکی، ریوی و تنفسی ، کبدی و صفراوی، ارگانهای حسی و حرکتی و اسکلتی و عضلانی، عصبی و روانی و اختلالات جنسی به صورت بلوغ زودرس دوران کودکی با زمینه سازی و بذرافشانی بیماری های مزمن غیر واگیردار خوش خیم و بدخیم در سنین بعدی و بزرگسالی و سالمندی را نیز پایه گذاری نموده است. لذا پرداختن به این مشکل رو به گسترش در جوامع شهری و روستایی و چاره جویی و رایزنی های به موقع و ضروری را اجتناب ناپذیر نموه است و لازم می باشد در راستای مبارزه و کنترل چنین رخدادی به طور جدی و همزمان در دو بعد پیشگیری و درمان اقدامات سریعی برای مهار نمودن و درمانهای اصولی اضافه وزن و چاقی های ایجاد گردیده در آینده سازان این مرز و بوم به عمل آورده شود.
در فرصتی که به من داده شده می باید به نحوه درمان صحیح چاقی در کودکان و نوجوانان بپردازم. ولی بی مناسبت نمی دانم به ذکر این یادآوری بپردازم که بهترین راه و موفقیت آمیزترین اقدامات و اقتصادی ترین روشهای مبارزه با اضافه وزن و چاقی ها و پیامدهای خوش خیم و بدخیم این بیماری خزنده با عوارض بسیار گزنده اش ، پیشگیری بجا و به موقع از عوامل زمینه ساز این مشکل رو به گسترش در جامعه می باشد. اگر پرسیده شود بهترین و مناسب ترین اقدامات از چه زمانی باید آغاز گردد، گفته خواهد شد بهترین زمان قبل از انتخاب همسر و پیش از تصمیم گیری به بارداری و دوران بارداری بعد از تولد نوزاد و تمام دوران نوپایی و کودکی و نوجوانی می باشد. به خصوص به مادران محترم توصیه و تاکید باید بشود که در تغذیه کودکشان در ایام نوپایی، کودکی و نوجوانی از به کارگیری روش « پاتکا» جدا خودداری نمایند. «پاتکا» یعنی دادن پاداش یا التماس و اجبار به خورانیدن لقمه ای بیشتر و یا جرعه ای افزون تر یا برعکس تهدید کودک به اعمال تنبیه های جسمی و روحی و یا قطع امتیازات داده شده و یا تغییر جهت 180 درجه و تن در دادن به کودک سالاری و اجرای بی چون و چرای خواسته های غیرمنطقی یا نامقبول کودک و از همه بدتر ایجاد انحراف فکر و حواس پرتی برای هدایت لقمه ای غذا به دهان کودک با اداء و اصولهایی نامعقول و درآوردن صداهای عجیب و غریب و یا با نشانیدن بچه در مقابل فرستنده های تلویزیونی و یا DVD و مشغول نمودن آنها به تماشای انواع کارتونها و فیلمهای عجیب و غریب.
درمان چاقی و کنترل وزن کودکان و نوجوانان ، علم است و هنر
کودکان از یک سو در حال رشد بوده و نمی باید با به کارگیری روشهای شتاب آلود و نامتعادل آنها را به گرسنگی های پنهان یعنی عدم دسترسی لازم و کافی میلیاردها سلول در حال جوشش و کوشش و رشد و تقسیم به این یا آن ریزمغذی های پنجاه گانه دچار نمود.
و یا با کاهش مقداری زیاد از غذای روزمره و کاستن صاعقه آسای درشت مغذی های انرژی زا، آنها را به عدم تامین حداقل کالری مورد نیاز دچار نمود که بدن آنها جهت تامین حداقل انرژی مورد نیاز به تجزیه پروتئین ها و اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری سوق داده شود که طبیعتا آثار هر دوی این موارد باعث کند و کندتر شدن و یا وفقه کامل روند رشد جسمی و عدم دستیابی به حداکثر گسترش فکر و اندیشه موروثی آنها نمود پیدا خواهد کرد.
پس در جهت اقدامات اساسی و اصولی در قبال کنترل وزن و جلوگیری از چاقی کودکان چه باید کرد؟!
1- آموزش مادران جوان در قبال تغذیه صحیح کودک و زدودن باورهای غلط، به خصوص وسواسی که اول زاهای کم سن و سال در زمینه تغذیه کودکشان به صورت سینه به سینه دریافت نموده اند.
2- تحلیل برنامه های غذایی روزانه کودک و بررسی یادآمدهای تغذیه هفتگی کودکان و شناخت و تعیین اشتباهات به عمل آمده در تغذیه روزانه و ارائه توصیه های عملی و کاربردی به خانواده ها برای رفع تدریجی روشهای غلط به کار برده شده.
3- تعدیل تدریجی و حذف کامل میان وعده های غذایی پرانرژی و فاقد مواد مغذی لازم (چیپس، پفک، هله و هوله، شربتها و نوشابه ها)
4- افزایش به کارگیری مقدار بیشتری از فیبرهای محلول و یا نامحلول در گنجانیدن غذاهای تهیه شده از غلات، حبوبات و سبزیجات مختلف و تعدیل تدریجی و حذف کامل شکلات، شیرینی، کیک و بستنی های روزمره و جایگزینی آنها با میوه جات فصل و دانه ها و مغزها ( آجیل شیرین و شور به صورت متعادل و متنوع)
5- افزایش مقدار لبنیات دریافتی نسبت به قبل از اجرای برنامه جدید حداکثر تا میزان دو تا دو و نیم واحد. لازم به یادآوری است عادت کردن افراد به میل نمودن شیر بیشتر از حد نیاز که موجبات کم خونی و برخی از بیماریها را فراهم می کند، توصیه نمی شود.
6- افزایش زمان فعالیتهای جسمی و بازیهای دسته جمعی و کاهش زمان تماشای تلویزیون
7- ایجاد نظم در ساعات خواب زود هنگام شبانه و رعایت وعده های اصلی و میان وعده ها و عدم حذف وعده صبحانه
8- تغذیه در محل مشخص و زمان معین و ظروف اختصاصی کودک و نوجوان
9- خونسردی توام با قاطعیت در قبال تغذیه کودک و عدم به کارگیری زور و اجبار مبنی بر میل نمودن حتمی تمام غذای داده شده و اتمام اجباری مقدار غذای سرو شده
10- هر چه سن شروع چاقی پایین تر باشد، عوارض دراز مدت آن بیشتر، خطرناک تر و احتمال درمان چاقی برای همیشه بسیار ضعیف تر خواهد شد. لذا اقدام فوری جهت تاثیرگذاری در روند اضافه وزن کودکان و نوجوانان بسیار موثرتر واقع خواهد شد.
11- مهرورزی و ابراز محبت معقول پدر و مادر به کودک و پاسخگویی به نیازهای برخورداری بچه ها از عواطف پدری و مادری از پرخوری های احتمالی و افسردگی های کودک جلوگیری می نماید.
12- عدم جبران قصور و یا بی توجهی ها یا تنبیه های بی مورد با خوارنیدن و یا خرید تنقلات رنگارنگ که خود عذر بدتر از گناه تلقی می شود.
13- اصلاح تدریجی عادات غذایی غلط و خارج از چارچوب برنامه های مورد نیاز و ناخنک زدنها و ریزه خواری های مداوم
14- کاهش دفعات تغذیه کودک در خارج از منزل به خصوص Fast Food ها و انواع ساندویچ، همبرگر، پیتزا و سیب زمینی سرخ کرده با سس های پرچرب و انواع نوشابه ها و دسرهای خامه ای پر از قندهای ساده و چربی های اشباع شده.
15- کاهش مقدار نمک، شکر، افزودنی های مختلف، چربی های حیوانی و روغنهای گیاهی جامد و یا مایع فراتر از نیاز بچه به هنگام طبخ غذا در منزل
16- کاهش استرس و اضطراب و دل نگرانی های کودکان و نوجوانان که به صورت پرخوری و ریزه خواری نمود پیدا کرده و به عنوان یک عامل تسکین شرطی در می آید و توجه و دقت در ایجاد نظم در ساعات خواب شبانه و جلوگیری از شب زنده داری آنها
17- محدود گردیدن مدت زمان نشستن در مقابل تلویزیون به مدت حداکثر یک و نیم یا دو ساعت در روز و منع کامل صرف غذا یا تنقلات و نوشابه ها و شربتها و غیره در هنگام تماشای تلویزیون
18- عدم نشان دادن ابراز رضایت و محبت و تشکر والدین، مادربزرگها، پدربزرگها، عمه ها و عموها و خاله ها و دایی ها به صورت تقدیم انواع خوراکیها و تنقلات رنگارنگ
19- به والدینی که یک یا هر دوی آنها چاق می باشند توجه داده می شود اگر عوامل محیطی در قبال فرزندان پدران و مادرانی که وزن متناسب به قدشان دارند احتمال چاقی فرزندان آنها 9% می باشد. در حالی که اگر یکی از شما ها چاق و دیگری دارای وزن متناسبی باشد، این احتمال چاق شدن به 41% تا 50% و اگر هر دو نفرتان چاق باشید، احتمال چاق و فربه شدن فرزندتان به 66% تا 86% افزایش خواهد یافت.
