سایت دکتر مظهری

تغذیه و عملکرد سیستم ایمنی بدن در قبال وظایف خود

از شاخص ترین عملکردهای سیستم دفاعی بدن، سرعت عمل در شناسایی سلول های خودی از بیگانه و تشخیص سلول های یاغی و منحرف خودی است که به طرف سرطانی شدن و یا انحراف از عملکرد طبیعی خود تغییر ماهیت داده اند. اقدام تهاجمی تمام عیار یا دفاع جانانه؛ اطلاع رسانی به موقع به پادگان های تولید؛ و تربیت نیروهای جنگنده، شناسایی متخصصین جنگ شیمیایی و غیره ... از وظایف عملکرد این سیستم همیشه بیدار و خستگی ناپذیر است. هر عامل و رویدادی که سهل انگاری ، تعلل و تردید در عملیات دفاعی و ترسیم نقشه های جنگی و کندی تولیدات مورد نیاز دفاعی را موجب گردد، باعث غلبه مهاجمین به ملک و جود ما و ایجاد انواع بیماری ها، سرطان ها، ناتوانی ها و معلولیت های جبران ناپذیر و پیری زودرس خواهد شد.

در دنیای شگفت انگیز درونی ما غوغایی برپاست، و صف آرایی جانانه ای در جریان است. اطلاعات دست اول و فوق سری رد و بدل می گردد و فرمان های متعددی صادر و به اجرا گذاشته می شود. تا بدون کوچک ترین انحرافی رشد و نمو، ترمیم، جایگزینی و بازسازی انجام گیرد.

سلول های بیگانه خوار یا ماکروفاژها

نیروی محافظ و دفاعی بدن ما مثل هر نیروی کارآزموده و سازمان یافته ای در قبال هر رخدادی آگاهانه عمل کرده و سریعا اقدام می کند، ولی عملا قادر نیست در تمام اوقات در حالت هیجان و آماده باش به سر برد، چراکه توان رزمی و قدرت تصمیم گیری خود را رفته رفته از دست می دهد؛ ولی گروه های خاص از این نیرو و ظیفه دارند به عنوان یگان های حفاظت اطلاعات همواره به گشت زنی پرداخته و به موقع و بدون فوت وقت آژیر خطر را به کار انداخته و شیپور آماده باش را برای تمام نیروها به صدا در آورند. این نیروی همیشه در صحنه، سلول های بیگانه خوار یا ماکروفاژها هستند که پیوسته در حال گشت زنی بوده و مرتبا با ایجاد ایست و بازرسی، زوایای وجود ما را کاویده و سلول های خودی و غیر خودی را زیر نظر دارند.

ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند                   تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری

این محافظین سخت کوش خستگی ناپذیر از طریق جریان خون، در گردش دائمی بوده و خود نیز با ایجاد پاهای کاذب به طرف مهاجمین یورش می برند و از آنها باز خواست نموده و تست های شناسایی خاص را به انجام می رسانند؛ حتی با دندان هایی که دارند قادر به خوردن و بلعیدن ویروس ها، باکتری های مهاجم و سلول های خودی سرطانی شده نیز می باشند. این سلول های ارزشمند، دور ریختن مواد زاید بدن، جمع آوری سلول های مرده و خورده ریزهای باقی مانده از واکنش باکتری ها را نیز به عهده دارند.

آنها در جنگ های دائمی و پایان ناپذیری که با دشمنان وجودمان انجام می دهند، اگر تلفات زیادی متحمل شوند؛ در صورت مساعد بودن شرایط زیستی و تامین نیازهای غذایی لازم، به سرعت تکثیر یافته و جای خالی کشته شدگان را پر می سازند.

ترسیم یک ماموریت گشت زنی ماکروفاژها و عملکرد آنها

گروه های تجسس بعد از تعویض شیفت خود به گشت زنی مشغول شده و با دقت و وسواس زایدالوصفی همه چیز را زیر نظر گرفته اند. آنها گاهی تغییر مسیر می دهند؛ زمانی با احوال پرسی به رد و بدل کردن اطلاعات می پردازند و رفت و آمد و عملکرد میلیاردها سلول را به طور نامحسوس کنترل می کنند که ناگهان با گروهی از سلول ها مواجه می شوند که علائم کامل خودی را ندارند. آنها این سلول ها را محاصره نموده و طلب کارت شناسایی می کنند. اگر مدارک ارایه شده قانع کننده به نظر نرسد سوال و جواب هایی را شروع کرده و پاسخ ها را که با دقت و سنجیده از طرف مهاجمین داده می شود تجزیه و تحلیل می کند و از سلول ناآشنا محل استقرار قبلی و برگه ماموریت طلب می نمایند. اطلاعات ارایه شده را با رایانه خود چک می کنند اگر پاسخ های ضد و نقیض در بین آنها یافت شود ماکروفاژ را بیشتر به شک و تردید دچار می سازد؛ لذا با متوقف کردن سلول های مشکوک، فرمانده بیگانه خواران با ستاد سلول های کمکی (TH) در محل تماس گرفته و تقاضای اعزام گروه شناسایی می کند. بلافاصله گروهی از سلول های کمکی (TH) در محل حضور یافته و با وصل کردن رایانه پیشرفته تر خود به رایانه ماکروفاژها مبادله اطلاعات نموده، و تست های دقیق تری را به عمل می آورند؛ نتیجه کار تایید بیگانه بودن سلول ها و مهاجم بودن آنها می باشد. سلول های بیگانه خوار یا ماکروفاژها حلقه محاصره را تنگ تر می کنند و مهاجمین را در محل نگه می دارند. سلول کمکی (TH) به نزدیک ترین آزمایشگاه سیستم ایمنی ( غده لنفی) می رسد و سلول های B را که در محل آزمایشگاه خود راحت و آرام استراحت می کنند و بسیار خونسرد به نظر می رسند، از ماوقع آگاه می سازند و چاره اندیشی می کنند و با هیجان بسیار، سعی در تحریک این گروه از متخصصین جنگ شیمیایی بدن می نمایند. در قبال اطلاعات انتقال داده شده به رایانه، از طرف سلول های کمکی (TH) و سلول های B اتفاق رخ می دهد :

1- یا سلول های B هیچ هیجان و عکس العملی از خود بروز نمی دهند و اقداماتی را به عمل نمی آورند.

2- و یا به شدت تهیج شده و به سلول کمکی (TH) اعلام می دارد که همین حالا من مهلک ترین سم که مخصوص چنین مهاجمانی می باشد ساخته و پرداخته خواهم کرد تا همه گروه مهاجم را نیست و نابود سازد.

بنابراین با وظیفه شناسی و دقت نظر و وسواس زایدالوصفی شروع به ساختن پادن های مرگ بار علیه مهاجمان می نماید.     (نوع و عملکرد سلول های B ارتباط تنگاتنگی با روش زندگی، نوع و مقدار تغذیه فرد در معرض خطر دارد که صحبت خواهد شد.)

به هر تقدیر وقتی سلاح، آماده و سلول های B کاملا تحریک گردیدند، توسط سلول کمک (TH) این سلاح به محلی که ماکروفاژها مهاجمین را بی حرکت نگه داشته اند، هدایت می شود. در جریان این رویدادها، اتفاقات بسیار گسترده ای در شرف انجام است. سوابق مهاجمین و نوع سلاح آنها در حافظه سلول های B ثبت می گردد و ضد حمله ای جانانه و خنثی کننده های تجهیزات مهاجمین مشخص، و با کمک سلول های کشنده (TK) نیروی تجاوزگر معدوم می شوند و مهاجمین در قبال حمله های جانانه و همه جانبه سیستم دفاعی متلاشی شده و تکه پاره آنها توسط بیگانه خواران بلعیده و هضم می گردد؛ ولی هنوز لشگر سلول های B ، کمکی (TH)، کشنده (TK) در غلیان و هیجان به سر می برد و مرتبا برای مهاجمین خط و نشان می کشند و از تدارکات جدیدی که برای حمله مجدد احتمالی اندیشیده اند، داد سخن می دهند. ولی در این زمان خطر، دفع شده و دشمنان منکوب و مغلوب گردیده اند، سلول های کمکی آرام کننده (TS) در صحنه حاضر می گردند و تلاش می کنند سلول های هیجان زده را آرام کرده و آنها را به محل های استقرار خود رهنمون کرده تا با استراحت کافی و تلاش وافی جهت حمله های بعدی آمادگی بیشتری پیدا نمایند.

نقش غذا و مواد مغذی در عملکرد سیستم ایمنی

در سطور گذشته شمای بسیار ساده شده یک تهاجم خارجی را به قلمرو وجود ترسیم نمودیم. در سطور آینده به نقش و عملکرد، نوع ، مقدار، ترکیب و نسبت گروه های غذایی، مواد مغذی و روش زندگی تاثیرگذار در تقویت و یا تضعیف سیستم ایمنی مرور خواهد شد؛ ولی نخست به این موضوع اشاره می شود که با پیشرفت علوم و به خصوص در حیطه ی زیست شیمیایی، در سال های اخیر کشفیات تازه ای از انواع ترکیباتی که قبلا توجهی بدان معطوف نمی گردید یا مورد توجه و شناسایی قرار داده نمی شد، از قبیل فیتواستروژن ها مانند پلی فنول (polyphenol) و فلاونوئیدها (Flavonoide) ، فلاون ها (Flavone) ، آنتوسیان ها  (Anthocyune)، کاتاچین ها (catechine) و تانن ها (Tannine) صورت گرفته است که نقش و عملکرد مثبت و یا منفی هر یک از آنها بر سیستم ایمنی کاملا مشخص و معلوم گردیده است لذا با در نظر گرفتن وظیفه سنگینی که سیستم دفاعی بدن در قبال حفظ سلامتی، جوانی، شادابی و طول عمر افراد دارد، لازم می باشد که در تهیه و تنظیم جیره غذایی، از برنامه ای پیروی گردد که ضمن رفع گرسنگی های ظاهری و تامین لذت جویی و لذت خواهی افراد قادر به تهیه و تامین  نیازهای روزمره میلیاردها سلول بدن به 50 ماده مغذی و حیاتی به نحو متعادل و متناسب نیز باشد. چراکه هر یک از موارد مورد اشاره نقش و اثر غیرقابل تردیدی در جلوگیری از افت قدرت جسمی و ذهنی داشته و تقویت کننده و برپا دارنده توان رزمی و دفاعی سیستم ایمنی بدن در قبال فرآیند زودرس پیری و فرسودگی و بیماری های مختلف می باشند. لذا کمبود و عدم وجود هر یک از مواد مغذی تحت تاثیر رژیم های لاغری یا چاقی یا روزمره غیر متعادل فرآیند بازسازی ، ترمیم، جایگزینی سلول های از بین رفته  و بافت های فرسوده و قدرت دفاعی بدن مختل خواهد گشت و در افرادی که در حال رشد هستند ، روند رشد و نمو آنها دچار کاستی خواهد شد. زیرا در قبال سیستم ایمنی و دفاعی بدن و همین طور سایر اعمال حیاتی ، مواد غذایی مصرفی روزانه در دو بعد تاثیرگذار می باشند :

الف- تاثیر مستقیم مواد مغذی

به عنوان تامین کننده انرژی برای سلول های دفاعی و کاتالیزورهای فعل و انفعالات شیمی حیاتی بدن مثل ویتامین های مختلف، مواد شیمیایی ثانویه فوق الذکر در منابع گیاهی و مواد معدنی و مواد ساختاری سلول ها و مواد شیمیایی سیستم دفاعی

ب- تاثیرات غیر مستقیم ترکیبات غذاهای دریافتی مثل :

مواد فیبری که عامل خنثی سازی یا بی اثر نمودن موادی می باشند که از طریق ترکیبات غذایی وارد روده ها شده یا در فرآیند شکستن و پیوستن مولکول های مواد تشکیل دهنده انواع گروه های غذایی در جریان هضم و جذب ایجاد می گردند.

عوامل تقویت کننده و تضعیف کننده سیستم دفاعی تاثیرگذار در بروز سرطان ها و درصد خطرات بروز آنها :

1- عوامل تضعیف کننده سیستم دفاعی در قبال عوامل سرطان زا و سلول های یاغی عبارتند از :

الف) استفاده ی مازاد بر نیاز بدن از مواد غذایی انرژی زا و چاقی ها با درجات مختلف

ب) سوء تغذیه چه به صورت بیش خواری ، چه به صورت بدخوری و چه به صورت کم خوری، و عدم تامین همه مواد مغذی 50 گانه ( با وجود سیری کامل و رضایت از غذاهای تناول گردیده)

ج) استفاده از غذاهای پرروغن بخصوص غذاهایی که حاوی اسیدهای چرب اشباع شده فراوانی هستند.

2- عوامل تقویت کننده سیستم ایمنی بدن یعنی تثبیت سلامتی، جوانی و زیبایی

الف. کاهش تدریجی وزن با رژیم های مناسب، متعادل و متنوع و یا تقویت بنیان بدن در افراد لاغر که ریشه در نوع تغذیه دارد.

ب. استفاده از مواد غذایی کم چربی و دارای چربی های اشباع نشده؛

ج. استفاده از مواد غذایی حاوی فیبرهای محلول و نامحلول؛

د. استفاده متعادل و متناسب از میوه جات فصل و سبزیجات پخته و خام در تمام وعده های غذایی

ه. تامین ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها مثل ویتامین های A ، E و C ، بتاکاروتن و اسید فولیک مورد نیاز بدن و بهره مند سازی سیستم دفاعی از ریزمغذی های نادر از قبیل روی، سلنیوم، مس، مانگان و ...

عوامل مساعد کننده بروز انواع سرطان ها و درصد تاثیرگذاری آنها

تقریبا بالغ بر یک سوم کلیه سرطان های ایجاد شده در خارج یا داخل دستگاه گوارش در ایران و جهان علت تغذیه ای دارند و سوء تغذیه و استفاده غلط از منابع غذایی از عوامل مهم تضعیف سیستم دفاعی بدن بوده و ناکارآمدی عوامل دفاعی نیز زمینه ساز بروز سرطان ها تلقی می گردد.

برای مثال می توانیم ارتباط بین مصرف غذاهای دارای چربی های اشباع شده و افزایش احتمال بروز سرطان های روده بزرگ، پستان، تخمدان و پروستات را نام ببریم و به ذکر این نکته بپردازیم  که استفاده بی رویه از غذاهای حاوی نیترات و سایر ترکیبات تغییر شکل یافته موجود در مواد غذایی، درصد ابتلا به سرطان های معده و اثنی عشر را افزایش می دهد. غذاهای ناباب، نامناسب، فاقد ارزش غذایی، پرچرب و مصرف الکل موجب می گردد که سلول های تجسس کننده تشکیلات ایمنی بدن در شناسایی سلول های بیگانه و خودی، دچار ضعف گردیده و در نتیجه حتی در سلول های منحرف و طغیان گر بدن پیشرفت و تکثیر حاصل شده و به صورت وخیم تر و مهاجم تر به سلول ها و بافت های مجاور حمله ور شده و رفته رفته دست اندازی های خود را به اعضای دور دست بدن آغاز و آنها ار از کار بیندازند. از این نظر شکست یا تضعیف سیستم ایمنی بدن نه تنها عامل بروز و گسترش سرطان های مختلف می باشد بلکه زمینه ساز هزاران بیماری و ناتوانی نیز به شمار می رود. به طور مثال نهایت ضعف و شکست کامل سیستم هشداردهنده بدن تحت تاثیر ویروس خاص، بیماری ایدز نامیده می شود که بزرگترین عامل خطر در تمام جهان تلقی می شود. بنابراین در جهت تقویت نیروی دفاعی بدن و تامین نیازهای مستقیم و غیر مستقیم آن، توجه به نوع ، مقدار و تغذیه مناسب به تغییر روش زندگی یعنی دوری جستن از غم ، اندوه، اضطراب، استرس و خودخوری، و افزایش تحرک و فعالیت بدنی، با تعدیل مقدار غذای مصرفی، حذف چربی های زاید، کاهش چشم گیر مصرف مواد تصفیه شده، ترک سیگار و الکل و تنوع و تعادل غذای روزانه خود و عدم مصرف هر نوع دارو یا مکمل خودسرانه ، توصیه می گردد.