سایت دکتر مظهری

 حفظ و تداوم شیردهی

 برای حفظ و تدوام شیردهی اصول زیر باید رعایت شود :

 1- مکیدن صحیح و مکرر :

 مهمترین عامل در افزایش شیر مادر، مکیدن درست شیر از پستان مادر توسط شیرخوار و تخلیه پستان است. اگر شیر ترشح شده در پستان ها مرتبا تخلیه نشود؛ به تدریج تولید و ترشح آن کاهش یافته و سپس متوقف می گردد. هرچه تغذیه با شیر مادر زودتر شروع شود، احتمال موفقیت در امر شیردهی و تداوم آن بیشتر است.

 بیشتر شیرخواران 1.5 تا 2 ساعت پس از تغذیه، دوباره گرسنه می شوند و در این مدت، شیر هم به حد کافی ترشح شده و در پستان ها ذخیره شده است. بهترین توصیه آن است که دفعات بر طبق ساعت و دقیقه خاص نباشد، بلکه بسته به میل و تقاضای شیرخوار تنظیم شود.

 2- آرامش خاطر مادر :

 یکی دیگر از عوامل مهم در شیردهی موفقیت آمیز، آرامش خاطر و عدم نگرانی مادر است. برعکس، نگرانی و اضطراب عملی بسیار مهم در کاهش جاری شدن شیر (یا به اصطلاح رگ کردن پستان) است. از مهم ترین عواملی که در روزهای اول، باعث نگرانی مادر می شود، کم بودن حجم شیر است. باید به مادران یادآوری نمود که اکثریت عظیمی از مادران در روزهای اول بعد از زایمان شیر کمی دارند که این امر کاملا طبیعی است. ولی به تدریج که نوزاد با علاقه و هوشیاری بیشتر و مکرر پستان های مادر را می مکد به حجم شیر افزده شده و نیازهای نوزاد تامین خواهد شد. البته حمایت همسر و افراد خانواده و نیز اطمینان خاطر می تواند نقش موثری در تداوم شیردهی داشته باشد.

 3- دفعات و وضعیت صحیح شیر دادن :

 دفعات و وضعیت صحیح شیر دادن نقش ارزنده ای در تداوم شیردهی دارند، چراکه با رعایت برخی نکات و به کارگیری پاره ای فنون، می توان از احتقان، درد پستان، ترک خوردن نوک پستان، گلوله شدن، ماستیت یا آبسه و غیره جلوگیری نمود. اگر شیرخوار در موقع گرفتن نوک پستان، قسمت هاله را  به درستی در دهان نگیرد، مکیدن نوک پستان به تنهایی، می تواند موجب زخم و ترک خوردن آن بشود.

 در این گونه موارد ضمن اصلاح نحوه شیردهی، باید ادامه شیردهی به طور مکرر توصیه شود، زیرا در صورت عدم تخلیه پستان، تورم و فشار زیادی در آن ایجاد می شود که خود زمینه ساز بروز عفونت و آبسه خواهد بود. به طور کلی اگر شیرخوردن شیرخوار بر حسب میل او یعنی زود به زود باشد، هرگز احتقان و تورم پستان به وجود نخواهد آمد. در غیر این صورت حدود 48 ساعت پس از تولد، پستان ها دچار حالت پری و احتقان می شوند که معمولا 4 تا 5 روز بعد از تولد این حالت برطرف می شود.

 اگر مادر از این وضعیت اطلاع نداشته باشد، حالت احتقان را حمل بر زیادی شیر می کند. و از بین رفتن آن را در روزهای چهارم و پنجم ناشی از کاهش شیر خود تصور می نماید. این امر علاوه بر ایجاد اضطراب و نگرانی، ممکن است موجب شروع مصرف شیر مصنوعی برای شیرخوار نیز بشود.

 در صورت بروز ترک خوردگی یا شقاق نوک پستان، بهتر است شیرخوار تغذیه را از پستان سالم شروع کند و به طور مکرر با هر دو پستان تغذیه شود. اگر وضعیت شیر خوردن نادرست است، باید اصلاح و اگر درست است سعی شود در هر نوبت در وضعیت های مختلف و مطابق با آنچه در صفحات قبل به آن اشاره شده، شیر خوردن ادامه یابد.

4- تغذیه صحیح و فعالیت جسمی مناسب :

در دوران شیردهی مادر باید از خستگی مفرط پرهیز نموده، ضمن انجام فعالیت جسمی مناسب به تغذیه خود نیز توجه نماید و از حمایت روانی بقیه اعضاء خانواده به ویژه همسر خود برخوردار باشد تا احساس شادابی و سلامتی کند. تغذیه خوب و داشتن ذخایر کافی از دوران بارداری و همچنین در دوران شیردهی به ترشح بیشتر شیر و تغذیه موفق شیرخوار کمک می نماید. مادر در دوران شیردهی احتیاج به انرژی بیشتری برای ساختن شیر مورد نیاز کودک دارد که این انرژی را باید از طریق غذاهای کافی و متنوع تامین کند. مادری که شیر می دهد، نباید به فکر وزن اضافی خود باشد. چند کیلو گرم وزن اضافی باقی مانده از دوران بارداری، به عنوان ذخیره ای در جهت توفیق شیردهی مادر است و تا پایان دوران شیردهی این افزایش وزن نیز از بین رفته و وزن مادر به حالت طبیعی باز خواهد گشت. مصرف شیر در برنامه غذایی مادران شیرده بسیار ضروری است. در صورت عدم دسترسی به شیر می توان از ماست، دوغ، کشک و پنیر به میزان مناسب استفاده کرد.

علاوه بر مصرف روزانه شیر یا ماست، مادر باید در جواب تشنگی خود آب و سایر مایعات را نیز مصرف نماید و متوجه باشد که نوشیدن بیش از حد مایعات سبب افزایش تولید شیر نمی شود. مصرف ویتامین (آ) از طریق مصرف انواع سبزی های زرد و سبز مانند هویج، اسفناج و کدو حلوایی و میوه هایی مانند طالبی، هندوانه، زردآلو و انگور تامین می شود.

 استفاده از لبنیات برای دریافت میزان کلسیم مورد نیاز، ضروری است. در صورت عدم تحمل شیر و فرآورده های آن، باید با نظر پزشک از قرص های کلسیم همراه با سایر غذاهایی که حاوی کلسیم هستند استفاده شود. مادر باید از یک رژیم غذایی متعادل بهره ببرد و هیچ غذایی نباید بی دلیل از برنامه غذایی او حذف شود. در عین حال، نبایستی در تغذیه خود افراط کند چون دچار اضافه وزن و چاقی خواهد شد.

 در شرایطی که مادر عدم تحمل نسبت به بعضی از غذاها نشان می دهد، با بهره گیری از روش های جانشینی، مواد غذایی دیگری را می توان جایگزین نمود. برای جلوگیری از ابتلاء مادر به پوکی استخوان و کم خونی و یا مشکلات دیگر بهتر است مادر از انواع ویتامین های خوراکی، مینرال و آهن استفاده نماید و حتی الامکان همه روزه به مدت 5 دقیقه پوست بدن خود و به خصوص دست ها و صورت را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دهد.

تداوم تغذیه با شیر مادر تا پایان سال دوم زندگی

تغذیه کودک با شیر مادر تا پایان دو سالگی ضروری است و در صورت تمایل مادر و شیرخوار، پس از آن نیز می تواند ادامه یابد اما برخلاف سال اول عمر، سایر غذاها منبع اصلی تغذیه کودک هستند به همین دلیل در هر وعده اصلی کودک باید غذا بخورد و سپس با شیر مادر در میان وعده ها تغذیه شود.

شیر مادر در سال دوم زندگی کودک می تواند تا یک سوم و یا بیشتر از میزان انرژی و پروتئین، آهن و همچنین قسمت بیشتر ویتامین های (آ) و (ث) مورد نیاز شیرخوار را بین یک تا دو سالگی تامین نماید. شیر مادر مواد مغذی با ارزشی را فراهم کرده و ارزش بیولوژیکی آنها را افزون تر می سازد.

ادامه تغذیه با شیر مادر در سال دوم زندگی نیز به پیشگیری از اسهال و عفونت های حاد تنفسی کمک می کند، و در صورت ابتلاء شدت بیماری در این شیرخواران کمتر است. کودکان بیمار اغلب برای خوردن سایر غذاها اشتها ندارند اما چون شیر مادر برای آنها مغذی و سهل الهضم است، به تغذیه با شیر مادر تمایل نشان می دهند و این امر در سرعت بهبودی کودکان و پیشگیری از سوء تغذیه بسیار موثر است.

چند توصیه برای تداوم تغذیه با شیر مادر :

 چون درسال دوم زندگی کودک، هنوز مادر می تواند روزانه حدود 500 میلی لیتر شیر تولید کند، لذا برای تولید شیر لازم است حداقل روزی 5 تا 6 بار و تا هر زمان که کودک مایل به مکیدن است به او شیر بدهد. ضمن این که مادر باید به تغذیه خود نیز توجه داشته باشد.

  برخی از مادران در سال دوم شیردهی ممکن است با مسئله گاز گرفتن پستان توسط کودک روبرو شوند. در این گونه موارد، مادر باید با صبر و حوصله از هر گونه خشونت پرهیز نماید و به کودک بفهماند که کار درستی انجام نداده است.

 
 گاهی کودک تمایل کمتری به غذا خوردن در سال دوم از خود نشان می دهد، در این صورت باید به او غذاهای مورد علاقه اش را ارائه نمود و دفعات تغذیه را بیشتر کرد. در عین حال از عدم وجود بیماری در کودک نیز اطمینان یافت و مشکل استرس عاطفی- روانی او را برطرف نمود. بعضی از مادران بر این باورند که اگر تغذیه با شیر مادر قطع گردد، اشتهای کودک به غذا افزایش خواهد یافت ولی چون مطالعات انجام شده آن را ثابت نکرده است لذا توصیه نمی شود.